Tomasz Sobolewski -  GRUPA CARSEKT

Pełny artykuł w magazynie Ecclesia 4/2012

Niestety bardzo często zdarza się, że zapominamy  iż nasi przodkowie powierzyli naszej w opiece dzieła swojego życia. Przez wiele miesięcy, a nawet lat, tworzone przez Nich w drewnie ( z drewna ) rzeźby, konstrukcje możemy dzisiaj podziwiać w mniej lub bardziej oryginalnej formie. Wiele rzeźb, ram obrazów, a nawet ołtarzy czy organów zniszczone przez korozję biologiczną zostało odrestaurowanych. Żal tych których nie udało się uratować. Dziś sami żałujemy że nie możemy ich podziwiać, dbajmy więc o te które pozostały, aby przyszłe pokolenia nie miały do Nas żalu.

Jak ocalić i skutecznie chronić?

Odpowiedź na to pytanie jest krótka, ale w cale nie  taka prosta jak by się nam wydawało. Skuteczna walka, ochrona i zabezpieczenie przed upływającym czasem a wraz z nim  występującą korozją biologiczną opiera się na trzech filarach:

• zdiagnozowanie przyczyn powstania zagrożenia,

• dobór odpowiedniej metody oraz  zwalczenie, zlikwidowanie zagrożenia,

• dobór i odpowiednie zabezpieczenie przed ponownym wystąpieniem zagrożeń.

Logiczne i bardzo proste – pełen sukces osiągniemy tylko wówczas kiedy zastosujemy się do wszystkich trzech zasad jednocześnie. Pominięcie chociażby jednego etapu skutkować będzie kompletnym fiaskiem. Brak znajomości biologii, morfologii i cyklu rozwojowego szkodników drewna  może doprowadzić do zainfekowania zdrowych nie porażonych dotychczas elementów. Szczegółowe rozpoznanie terenu, obiektu a wreszcie zainfekowanych przez szkodniki drewna elementów wraz z ich identyfikacją pozwala na określenie zakresu prac i doboru odpowiedniej metody zwalczenia. Dzięki wzrostowi świadomości ludzkiej, szerszemu spojrzeniu i dbałości o środowisko naturalne obserwujemy rozwój w dziedzinie ekologicznego zwalczania szkodników z wykorzystaniem nowych ekologicznych technologii. Do niedawna ochrona dóbr dziedzictwa kulturowego przed szkodnikami realizowana była poprzez dezynsekcję gazową ( fumigację ). Szeroko stosowany przez wyspecjalizowane ekipy do walki ze szkodnikami  ( nie tylko drewna ) był  bromek metylu. Z uwagi na wprowadzenie  zakazu jego stosowania na terenie Unii Europejskiej został  zastąpiony przez fosforowodór ( PH3 ) . Obecnie alternatywnym,  szeroko stosowanym i całkowicie ekologicznym odpowiednikiem dezynsekcji gazowej jest wykorzystanie azotu pozyskiwanego z atmosfery. Obiekty  zabytkowe, np. ramy obrazów i stare księgi, w zależności od wielkości, zamykane są po kilka lub kilkanaście sztuk w opakowaniu z folii nieprzepuszczającej tlenu. Zadaniem aparatu VELOXY® jest „odsianie” tlenu ze sprężonego powietrza z taką wydajnością, że do zamkniętych w gazoszczelnej folii przedmiotów podawany jest prawie tylko azot (stanowi on 78% powietrza), a zawartość tlenu spada do 0.2-0.3%. Skuteczność 100%. Innym ekologicznym i skutecznym urządzeniem wykorzystywanym do  walki ze szkodnikami drewna jest system SAURUS. Urządzenie wytwarza pole elektromagnetyczne (mikrofale ),  powodujące tarcie cząsteczek  wody. W wyniku tego procesu w rdzeniu „leczonego „ materiału osiągamy  temperaturę rzędu 75 ̊C.

Skuteczność i powodzenie dezynsekcji

Szerokie i surowe spojrzenie specjalisty na przyczynę i zarzewie występujących zagrożeń w połączeniu z doborem odpowiedniej technologii skutkuje pełnym powodzeniem zwalczenia wszystkich szkodników. Pominięcie chociażby jednego zainfekowanego przez szkodniki elementu prowadzi do dalszego ich rozwoju i odrodzenia się populacji.  Bardzo często w tym samym obiekcie stosuje się wszystkie trzy technologie, oddzielnie dla różnych przedmiotów jednak w tym samym czasie. Działanie takie spowodowane jest skutkami ubocznymi np. gazu - PH3 wchodzi w reakcję chemiczną z miedzią,  przeszkodą dla mikrofali jest metal, wpompowanie azotu sprawdza się tylko dla niedużych przedmiotów. Pamiętajmy że mamy do czynienia z bezcennymi przedmiotami i dobór odpowiedniej technologii ma tutaj ogromne znaczenie. Bywa iż konieczne jest przeprowadzenie badań chemiczno-konserwatorskich . Dopiero na podstawie wyników badań ustala się dobór odpowiedniej technologii aby nie spowodować niekorzystnych reakcji chemicznych.

Skuteczna profilaktyka

Częścią skutecznego zabezpieczenia przed ponownym wystąpieniem zagrożenia jest właściwe zdiagnozowanie ze skutecznym jego zlikwidowaniem oraz impregnacja.  Zdarza się iż do ponownego zainfekowania dochodzi poprzez zawleczenie drewnojadów do nieporażonych lub wcześniej „wyleczonych” obiektów. Pamiętajmy również, że każdy środek chemiczny ( impregnat, farba, bejca, lakier ), którym powleczony zostaje materiał drewniany powoduje zabezpieczenie przed ponownym złożeniem jaj przez szkodniki. Niezmiernie ważną sprawą jest tutaj zastosowanie się do zaleceń  podanych na opakowaniu przez producenta owego „impregnatu”.

Inne zagrożenia a ich skuteczna eliminacja

Bardzo często spotykamy się również z korozją biologiczną wywołaną przez grzyby i pleśnie. Mikroorganizmy atakują i rozkładają nie tylko elementy drewniane.
Odpowiednie warunki do rozwoju znajdują w piwnicach, fundamentach, ścianach i stropach.  Skuteczna walka i eliminacja zagrożeń z nimi związanych sprowadza się również do trzech filarów :zdiagnozowania przyczyn, eliminacji zagrożenia i odpowiedniego zabezpieczenia.

Autor artykułu: Tomasz Sobolewski ( specjalista ds. dezynsekcji, dezynfekcji  i deratyzacji)
GRUPA CARSEKT
www.tomasz-sobolewski.pl
www.grupacarsekt.pl