Przywędrował z Azji
Wołek zbożowy znany jest ludziom już od blisko 5 tysięcy lat. Jego pochodzenie nie jest do końca wyjaśnione. Prawdopodobnie przywędrował z Azji jak większość gatunków owadów - szkodników magazynowych. Do rozpowszechnienia go na całym świecie przyczynił się sam człowiek. Nastąpiło to w ciągu ostatnich kilkuset lat wraz z intensyfikacją międzynarodowej wymiany handlowej i wzmożonym transportem zbóż między państwami i kontynentami.
Wołek zbożowy (Sitophilus granarius L.) to szkodnik kosmopolityczny. Jest obecny w Europie, a także Azji, Afryce, Ameryce Północnej, Ameryce Południowej i Australii. Powszechnie występuje we wszystkich typach magazynów zbożowych, w strefie klimatu umiarkowanego i zimnego. W naszych szerokościach geograficznych w uprawach polowych i w środowisku naturalnym nie występuje, a jego rozwój jest całkowicie uzależniony od sztucznych warunków magazynowych.
Powoduje ukryte zasiedlenie ziarna
Cały rozwój szkodnika od jaja do chrząszcza przebiega wewnątrz ziarniaków praktycznie bez wyraźnych oznak jego obecności. Jest to tzw. ukryte zasiedlenie ziarna, trudne do wykrycia. Samica wołka zbożowego składa średnio około 150 jaj (maksymalnie 300). Mlecznobiałe jaja składane są pojedynczo do wygryzionego w ziarniaku kanału, który zalepiany jest następnie lepką, szybkoschnącą substancją wydzielaną z pokładełka samicy. Jest to tzw. “koreczek”, niewidoczny gołym okiem. Chroni on jajo przed wypadnięciem z kanału, uszkodzeniami i wyschnięciem. Można go stwierdzić dopiero po zastosowaniu np. jednej z metod wykrywania opartej na barwieniu ziarna. Składanie jaj odbywa się w temperaturze od 11 do 34°C, a optymalne warunki do rozwoju szkodnika to temperatura 26°C, wilgotność względna powietrza 70% i wilgotność ziarna około 14%. Przy dużej liczebności chrząszczy ziarniaki mogą zawierać więcej jaj (nawet do 5), ale złożonych przez różne samice. W pojedynczym ziarniaku do postaci chrząszcza rozwija się zwykle tylko jeden osobnik. Wyjątkowo mogą rozwinąć się 2 chrząszcze, jeżeli tylko rozwijają się równolegle i ilość składników pokarmowych jest dla nich wystarczająca.
W ziarniaku z jaja wylega się beznoga, biała larwa z brązową głową. Ma łukowato zgięte ciało, silnie pomarszczone i dorasta do 2,5 mm długości. Cztery środkowe segmenty jej ciała podzielone są na 3 płaty. Przechodzi 4 linienia. Ostatnie stadium larwalne przygotowuje komorę lęgową dla przedpoczwarki, która przekształca się w poczwarkę, a ta w owada dorosłego. Chrząszcz po przepoczwarczeniu pozostaje w ziarniaku kilka dni, po czym wygryza otwór i wychodzi na zewnątrz. Po kilku dniach intensywnego żerowania chrząszcze kopulują, po czym samice zaczynają składać jaja.
Autorem artykułu jest konsultant Grupy CARSEKT
Dr inż. Paweł Olejarski